Հայերի ծագումը

Հայ  ժողովուրդը  պատկանում է    աշխարհի  հնագույն  ժողովուրդների  թվին, որոնք  կազմավորման  մասին շատ  ավանդազրույցներ կան: 
Դրանց  մեջ  առավել  հինը  հունականն է, որը  գրի է  առնվել  Ստրաբոնի  կողմից:  Ավանդազրույցում    ակունքները  նույնպես  հայկական են: 

Ըստ  հունական  ավանդության    արգոնավորդ  Յասոնի  հետ  Կոլխիդա  եկած  Արմենոսը, որ  Հունաստանի  Թեսալիա  երկրամասի  Արմենիոն  քաղաքից էր,  Հունաստան  չի վերադառնում, և  իջնելով  հարավ  հաստատվում է  Հայկական  լեռնաշխարհում:  Ավանդազրույցի  համաձայն  Արմենոսի  անունից էլ   երկիրը  ստանում է  <<Արմենիա>>  անվանումը:

Ըստ  հայկական  ազանդազրույցի, որը  մեզ հասել է  Մովսես  Խորենացու  և  Սեբեոսի  աշխատությունների  միջոցով:  Հայկական  ազանդապատումը  ծագել է  հեթանոսական  ժամանակներից, և  հետագայում  քրիստոնյա  հայ  պատմիչների  կողմից  այն  ավելի  հարմարացվել է  քրիստոնեական  ընկալմանը:  Ասվում է, որ  Հայկը  չի  ցանկանում   ճանաչել  Բելի  իշխանությունը: 

Բաբելոնում  անհաջողության  մատնվելով,  Բելն իր  գերդաստանով ու  ստրուկներով  (մոտ 300 հոգի),  հեռանալով  Բաբելոն  քաղաքից  Արարատ  երկրի  լեռան  ստորոտում:  Հնազանդացնելով  տեղի  բնակիչներին  նա  շարժվում է  դեպի  հյուսիս-արևմուտք,  և բնակություն է հաստատում  Հարքի  դաշտավայրում:  Բելը  փորձում է  Հայկին  նույնպես  իրեն  հնազանդեցնել  խաղաղ  ճանապարհով,  բայց  հաջողության  չհասնելով,  փորձում է  դա անել  ուժի ու  բռնության   միջոցով:

Հայկն  իմանալով դրա  մասին,  շարժվում է  նրան  ընդառաջ  և  ճակատամարտ  սկսում  Հայոց  ձորում:    Հայկի  և  Հայկյանների  կատաղի  դիմադրությունից    զարհուրած  Բելը,  փորձում է  միայնակ  նահաջնել  մոտակա,  թիկունքում  գտնվող  բլուրը, սակայն  աղեղնավոր  Հայկը՝  կռահելով  Բելի  մտադրությունը,  առաջ է  շարժվում և  նետը  խոցում  Բելի  սիրտը:

Հայկը  հաղթանակի  վայրում  դասակերտ է  շինում՝  անվանելով  Հայք, իսկ  երկիրն էլ  Հայկի  անունով  կոչվում է  Հայաստան:

Հայկի   մահից  հետո  Արամանյակը  շարժվելով  Հյուսիս,  հաստատվում է  Այրարատյան  դաշտում,  իսկ  նրա որդի  Արամայիսը  հիմնում է  Արմավիր քաղաքը: Նրա  հաջորդներից էլ  Արա  գեղեցիկը, որի  անունով է  կոչվել  Արագած  և Մասիս  լեռների  միջև  ընկած  դաշտը  կոչվել է  Այրարատ:

Ավանդության  համաձայն  Արամն  ընդարձակվում է  բոլոր  ուղղություններով, և  իր  կատարած  սխրագործությունների  պատճառով  Հայաստանն  անվանում են  Արամը  անունով  <<Արմենիա>>, իսկ  հայերին  <<արմնիկ>>:

Վրացական  ավանդապատումի  համաձայն  Հայկը  և նրա  եղբայրները՝  Քարթլոսը,  Եգերոսը,  Հերոսը  և  մյուսները  եղել էն  Թորգոմի  որդիները:  Թորգոմն իր որդիներով և  ժողովրդով  Բաբելոնից  գալիս է  և  հաստատվում է  Մասիս  և  Արագած  լեռների  միջև   փռված  դաշտում:  Եվ  Թորգոմի  ժողովուրդը  բազմանում է  և  ընդարձակվում  մինչև  Կովկասյան լեռները: 

Ըստ  վրացական  ավանդազրույցի  հոր  մահից  հետո,  անդրանիկ  որդի  Հայկն իր  եղբայրների  հետ  ապստամբում է  Նեբրովթի (Բելի)  դեմ և  սպանում նրան:

Արաբական  ավանդազրույցը  հայերի  ծագումը  կապում է  ջրհեղեղից  հետո  եղած  ազգերի՝  Նոյի  որդիներից  առաջացած  լինելու  պատկերացման  հետ: Ըստ  ավանդության  Նոյի  որդի  հաբեթից  ծնվեց  Ավմարը, ապա  նրա  թոռ  Թորգոմը, որ  որդին էր  Արմինին, և  որի  եղբոր  սերնդից էլ սերում են  ազվաններն ու  վրացիները: Այս  ավանդությունը ազգակից է  համարում  հայերին, սլավոններին,  ֆրանկներին և  իրանական  ցեղերին: