Հողօգտագործում

Հող.  ձևավորվել է  երկրի  կեղևի  մակերեսային  շերտերի  վերափոխման  հետևանքով՝  ջրի, օդի  և  կենդանի  օրգանիզմների  ներգործության շնորհիվ:  Այն  անընդհատ  զարգանում և փոփոխվում  է:

Հողը բնության ամենագլխավոր պաշարներից է, գյուղատնտեսության գլխավոր արտադրամիջոցը:  Հողային  ծածկույթ  առաջանում է  երկարատև ժամանակի  ընթացքում, որին մասնակցում  է  կլիման,  ջուրը,  ռելիեֆը,  բուսական և կենդանական  աշխարհը  և իհարկե մարդը: Հողում բնակվում են բազմաթիվ կենդանի օրգանիզնմներ` բակտերիաներ, ջրիմուռներ, սնկեր, միաբջիջ կենդանիներ, որդեր և այլն:   Հողն այն միջավայրն է, որտեղ փոխազդում են կենսոլորտի տարրերի մեծ մասը, ջուրը, օդը և այլն: Այն ունի  բարդ կազմություն, որի  գերակշռող  տարրերն են՝  քայքայված  լեռնային ապարների մասնիկները  և  հումուսը:

Հողի ստրուկտուրայի կարևորագույն հատկանիշը ջրի քայքայող ազդեցությանը դիմադրելու ունակությունն է։ Ոչ ջրակայուն ստրուկտուրան  ջրի ազդեցության տակ քայքայվում է մեխանիկական տարրերի, և չորանալուց հետո վարելահողի մակերևույթին առաջանում է կեղև։ Ստրուկտուրայից զուրկ հողերում բացակայում են սննդատարրերը։

Նաև  հողն օժտված է ֆիզիկաքիմիական որոշակի հատկություններով, մասնավորապես՝ բերրիությամբ, որը կախված է հումուսի քանակից: Որքան հողը հարուստ է հումուսով, այնքան բարձր է նրա բերքատվությունը:

Հողի էական առանձնահատկությունն այն է, որ ճիշտ օգտագործման դեպքում ոչ միայն չի սպառվում, այլև որակապես բարելավվում է, ինչի շնորհիվ բարձրանում է բերքատվությունը:

Շատ մեծ է  հողի դերը  մարդու կյանքում: Հողային ռեսուրսները սննդի արդյունաբերության գլխավոր արտադրամիջոցներն են: Սննդամթերքի մոտ 88%-ը մարդը ստանում է հողից, 10%-ը   անտառներից, դաշտերից, արոտավայրերից և 2%-ը  Համաշխարհային օվկիանոսից:

Օդի և ջրի նման հողը ևս ենթակա է աղտոտման: Հողային շերտին, ինչպես նաև շրջակա միջավայրին մեծ վնաս է հասցնում հողերի աղտոտումը: Հողի բերրիության նվազման և հողային պաշարների կորստի պատճառներից առավել տարածվածը էրոզիան է: Էրոզիան ուժեղանում է անտառահատումների, արոտավայրերի գերարածեցման հետևանքով: Հողային պաշարները կրճատվում են նաև աղակալման և քիմիական աղտոտման պատճառով: Աշխարհում ամեն տարի էրոզիայի պատճառով գյուղատնտեսական շրջանառությունից դուրս է գալիս 6–7 մլն հա պիտանի հող: Հողերի պահպանման գլխավոր ուղղությունը էրոզիայի դեմ պայքարն է:

Աղտոտման աղբյուրներից մեկը մթնոլորտն է: Մթնոլորտի վնասակար խառուրդները նստում են հողի մակերեսին, թափանցում գրունտային ջրերի մեջ, իսկ դրանց մի մասը փոշի դարձած վերադառնում է մթնոլորտ: Հողի աղտոտման աղբյուրներն են նաև մետաղաձուլական գործարանների, նավթարդյունաբերական և արդյունաբերական այլ ձեռնարկությունների թափոնները:

 Գյուղատնտեսության մեջ օգտագործվող պարարտանյութերը և պրեստիցիդները  ևս կարող են դառնալ հողի աղտոտման պատճառ: Պրեստիցիդների օգտագործումը անհրաժեշտություն է, այլապես կարող են լինել բերքի կորուստ: Պարարտանյութերը նույնպես վնասում են վարելահողերին: Եթե  պարարտանյութերը և պեստիցիդները  օգտագործվում են  անհրաժեշտ  չափից շատ, այդ դեպքում  մեծանում է  հողի  թթվայնությունը, փոխվում է  հողային  օրգանիզմների  տեսակային  կազմը և քայքայվում է  հողի կառուցվածքը: Հետևաբար հողի բերրիությունը ընկնում է: Պարարտանյութերը բացասաբար են ազդում ոչ միայն հողի, այլև մթնոլորտի և ջրային էկոհամակարգերի վրա: